آبیاری قطره ای

همانطور که اشاره کردیم، اصول اولیه آبیاری قطره ای رساندن آب به ساقه گیاه است که البته به روش های متفاوتی انجام می شود. گاهی آب به وسیله قطره چکان به صورت رو سطحی، گیاه را تغذیه می کند که معمولاً حجم آب دهی قطره چکان ها از 2 لیتر تا 24 لیتر متغیر هستند و یا به روش بابلر که آبدهی بیشتر تا سقف 100 لیتر و یا بیشتر به گیاه انجام می شود.

یکی دیگر از روش های آبیاری قطره ای آبیاری زیر سطحی است که در آن لوله های جانبی در عمق 10 تا 60 سانتیمتری خاک قرار می گیرند. گاهی هم کشت های متراکم مانند گندم و ذرت و غیره از نوار های آبیاری یا تیپ استفاده می شود که در ادامه به تفصیل هر مورد را توضیح خواهیم داد.

در آبیاری قطره ای به وسیله قطره چکان 3 روش لوپ، یک طرفه و دو طرفه جز آرایش های اجرایی است. حال فرق نمی کند که قطره چکان ها بر روی لوله های آبده نصب شوند یا به صورت داخل لوله های 16 میلیمتر باشند که اصطلاحاً این لوله ها را لوله های قطره چکان دار می گویند.

1. آبیاری قطره ای یک طرفه یا یک ردیفه

در صورتی که لوله های پلی اتیلن از جنس نرم از سایز 16 تا 20 را از یک سمت گیاه رد کرده و قطره چکان ها را به فواصل معین ( البته نسبت به آرایش کاشت ) بر روی لوله ی مذکور نصب کنیم در واقع از آبیاری یک ردیفه استفاده کرده ایم که این روش برای گیاهان تازه کاشت شده بین 1 تا 2 ساله که نیاز آبیاری کمتر دارند پیشنهاد می شود.

2. آبیاری قطره ای دو طرفه یا دو ردیفه

چنانچه لوله های آبده از دو سمت گیاه عبور داده شوند و قطره چکان ها به فواصل معین بر روی آنها نصب شده باشند، آرایش ما اصطلاحاً 2 طرفه یا دو ردیفه است که این آرایش برای گیاهان بیشتر از 2 ساله با نیاز آبی بیشتر است که البته توسعه ریشه هم در این روش با توازن بهتری صورت می پذیرد.

3. آبیاری قطره ای لوپ یا حلقه ای

روش دیگر آبیاری قطره ای آبیاری لوپ یا حلقه ای است که لوله 16 از یک سمت گیاه عبور کرده و در محل درخت یا گیاه به وسیله یک اتصال 3 راهی به دور گیاه حلقه شده و قطره چکان ها بر روی آن نصب می شوند. باید اضافه کرد که روش لوپ از روش های قدیمی تر آبیاری قطره ای می باشد.

4. آبیاری قطره ای نواری یا تیپ

در روش آبیاری نواری یا تیپ ، همانطور که گفتیم برای کشت های متراکم تر از یک نوار نازکتر از لوله که به فواصل معین از 10 سانت تا 30 سانت دارای لابیرنت مشخص و منفذ معینی بوده و آب از آن خارج می شود، استفاده می شود . برای آبیاری نواری معمولاً راندمان بیشتری قابل تعریف است. به صورتی که امروزه حتی برای کشت های مستغرقی مانند برنج نیز تصمیم به استفاده از نوار های آبیاری ایجاد شده است.

نوار های آبیاری برای کشت های گسترده به صورت نوار درزدار می باشد که هزینه کمتری دارد ولی در بعضی کشت های محدود تر از نوار های پلاک دار که کیفیت فنی بالاتر و البته قیمت بالاتری نیز دارند استفاده می شود که در مطالب بعدی در مورد نوار های آبیاری و انواع مختلف روش های نصب آن بیشتر می پردازیم.

5. آبیاری قطره ای کوزه ای یا سفالی

در زمان های دور نوعی از آبیاری زیر سطحی را به صورت کوزه ای یا سفالی انجام می دادند به این صورت که کنار گیاه کودالی حفر و کوزه ای از جنس سفال بدون لعاب را پر از آب در آن محل می گذاشتند به این صورت که وقتی گیاه تشنه و زمین خشک بود آب به صورت تراوش به گیاه می رسید و وقتی که محل ریشه گیاه مملو از رطوبت می شد عملیات خروج آب کمتر می شد . پر زحمت بودن و مشکلاتی از قبیل دست و پا گیر بودن در زمان شخم زدن و برداشت محصول از معایب این روش و البته کنترل مصرف آب و کنترل آفت و سرزندگی گیاه از مزایای این روش می باشد.

6. آبیاری قطره ای زیر سطحی

آبیاری زیر سطحی روشی نوین است که در آن لوله های آبرسان و قطره چکان های مربوطه معمولاً به صورت زیر خاک در محدوده گیاه قرار می گیرند که البته منافع و مضرات مختلفی هم دارد که اگر بخواهیم به صورت مختصر بیان کنیم، اجرا روش ابیاری زیر سطحی به نسبت آبیاری قطره ای معمولی نیاز به تجهیزات بیشتر و اجرای تخصصی تر و دقیق تری دارد و در صورتی که دقیق و صحیح انجام نشود در واقع کار آمد نخواهد بود.

اما این روش اگر اصولی انجام شود علاوه بر جلوگیری از تبخیر و روان آب ها از فرسایش خاک هم جلوگیری کرده و همواره رطوبت مناسب در محل ریشه گیاه نیز وجود خواهد داشت. در آبیاری زیر سطحی، کنترل و رسیدگی و بازدید های دوره ای  اهمیت ویژه ای داشته و در نتیجه مسئله بهره برداری صحیح بسیار مورد تاکید است.

در روش آبیاری زیر سطحی راندمان بسیار بالا بوده و مواد غذایی را از طریق لوله به سرعت می توان به ریشه گیاه رساند. آبیاری قطره ای زیر سطحی یکی از روش هایی است که طرفداران و منتقدان زیادی دارد. در این روش آب  را در عمق به ریشه گیاه می رسانیم. اما جدید ترین روش آبیاری زیر سطحی روشی است که لوله های قطره چکان دار یا قطره چکان سر خود که ماهیت خود شوینده و ضد مکش دارند در عمق 50 سانتی متری زمین و در مسیر کشت کشیده شده و آب را در فواصل معین به ریشه گیاه می رساند و از ترک ترک شدن زمین و فرسایش آن جلوگیری می کند.

حفظ رطوبت خاک در کنار چند مورد مزیت گفته شده علاقه مندان زیادی برای اجرای سیستم آبیاری قطره ای زیر سطحی ایجاد کرده است. اما از معایب این روش هم مانند همه روش های آبیاری نباید غافل شد. به طور مثال گرفتگی قطره چکان ها و آسیب به لوله های زیر خاک در اثر حیوانات و جوندگان، رسوب املاح در آب های شور در داخل لوله و ... از معایب آن بوده و صد البته بالاتر بودن هزینه اجرا علی الخصوص نیاز به تخصص بالاتر برای اجرا در مقایسه با آبیاری معمولی را نیز نباید از خاطر برد.